Dziś nieco odbiegnę od tematyki jaka dominuje na moim blogu .

Jak pewnie większość z Was wie, poza prawem nieruchomości specjalizuje się w swoistej niszy na ryku usług prawnych, a mianowicie w prawie sportowym.

Jeden z departamentów prowadzonej przez mnie Kancelarii świadczy właśnie usługi dla świata sportu.

W niniejszym artykule chciałabym poruszyć bardzo ciekawą kwestię, która nie tylko wśród sportowców wywołuje wiele kontrowersji. Problemy interpretacyjne przepisów ustawy o sporcie z dn. 25 czerwca 2010 (Dz. U. z 2014 r. poz. 715) – dalej u.s. zauważalne są również wśród palestry, a ubogie w tym aspekcie i niejednolite orzecznictwo nie ułatwia sprawy. Spory również zauważalne są wśród przedstawicieli doktryny.

Ale przejdźmy do rzeczy.

O co chodzi?

Otóż , chodzi o wizerunek !

Wizerunek pewnej grupy osób uprawiających sport profesjonalnie i będących członkami reprezentacji narodowych.

Na pierwszy rzut oka sprawa wydaje się oczywista.

Zarówno przepisy kodeksu cywilnego, (dalej k.c.) jak i ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2006.90.631) – dalej pr.aut. dość precyzyjnie regulują kwestię ochrony dóbr osobistych oraz możliwości ?korzystania? z wizerunku innych osób. Publikacji, orzecznictwa w tym aspekcie nie brakuje.

Nieco inaczej sprawa wygląda w odniesieniu do świata sportu.

Rozpoczynając rozważania o przedmiotowym zagadnieniu po pierwsze należy wskazać, że kwestia możliwości wykorzystywania wizerunku sportowców uzależniona jest od statusu prawnego danego danego sportowca.

Możliwość wykorzystywania wizerunku odmiennie wyglądać będzie w przypadku reprezentantów kraju, a inaczej w przypadku pozostałych sportowców.

W stosunku do większości sportowców w zakresie ochrony ich wizerunku zastosowanie będą miały przepisy pr.aut., które stanowią lex specialis do postanowień k.c.

Zgodnie z treścią art. 81 ust. 1 pr.aut. rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W przypadku zaś braku wyraźnego zastrzeżenia takiej zgody zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną opłatę za pozowanie. Przepisy te maja zastosowanie do sportowców uprawiających daną dyscyplinę sportową, ale nie są reprezentantami kraju. Nieco inaczej przedstawia się sprawa rozpowszechniania wizerunku członków reprezentacji. Regulacje szczególną wprowadza bowiem art. 14 u.s.

Wykorzystanie wizerunku reprezentacji

Zgodnie z treścią art. 14. ust.1 u.s. członek kadry narodowej udostępnia, na zasadach wyłączności, swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju polskiemu związkowi sportowemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez przepisy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danym sporcie.

Analogiczna regulacja dotyczy sportowców zakwalifikowanych do reprezentacji olimpijskiej.

Art. 14 ust. 2 u.s stanowi, że członek reprezentacji olimpijskiej udostępnia, na zasadach wyłączności, z chwilą powołania do reprezentacji olimpijskiej, swój wizerunek w stroju reprezentacji olimpijskiej Polskiemu Komitetowi Olimpijskiemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez swoje przepisy lub przepisy Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.

Na kanwie w/w przepisów już na pierwszy rzut oka widać jak wiele aspektów zawiera przedmiotowa regulacja.

Otóż po pierwsze, w treści przepisu czytamy – członek kadry narodowej udostępnia? .

Wykładnia literalna ów przepisu prowadzi do wniosku, że w zasadzie członek kadry narodowej nie ma możliwości odmiennego ukształtowania tej materii.

Decydując się na reprezentowanie kraju jako członek kadry narodowej sportowcy zobligowani są do ?zaakceptowania? faktu udostępnienia swojego wizerunku PZS.

Oczywiście mogą nie zgodzić się na wejście do reprezentacji kraju , co jednak zakładając chęć profesjonalnego uprawiania sportu stanowiłoby kuriozum?

Mało tego – wizerunek ten sportowcy udostępniają na zasadzie wyłączności.

Ten temat budzi najwięcej kontrowersji wśród zawodników.

Z jednej strony umożliwia PZS dysponowanie wizerunkiem zawodnika, a jednocześnie ogranicza możliwość dysponowania przez członka kadry narodowej własnym wizerunkiem w stosunku do podmiotów trzecich.

Zapis ten w znacznej mierze ogranicza możliwość np. występowania w stroju reprezentacji w działalności marketingowej własnych sponsorów bez uzyskania zgody właściwego PZS, gdyż to właśnie ten jest beneficjentem wizerunku sportowca.

Jak czytamy w uzasadnieniu Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 r. w słynnej sprawie o Sygn. Akt. I CSK 160/09 M. Żurawskiego przeciwko T.P.” S.A. o której kilka słów będzie jeszcze w dalszej części wpisu –

?Udostępnienie wizerunku jest czymś więcej niż wyrażeniem zgody w rozumieniu art. 81 Pr.aut., zatem wola zawodnika przynależności do reprezentacji kraju jest równoznaczna z jego zgodą na wykorzystanie wizerunku w granicach określonych w art. 33 ust. 1 ustawy. Z wykładni językowej tego przepisu wynika, że zawodnik udostępnia na zasadach wyłączności polskiemu związkowi sportowemu swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju, przy czym zakres jego wykorzystania ustawodawca pozostawił do określenia związkowi sportowemu w wewnętrznych aktach organizacyjnych. Oznacza to, że zawodnik nie może bez zgody polskiego związku sportowego upoważniać osób trzecich do wykorzystywania jego wizerunku w stroju reprezentacyjnym.?

Co prawda przedmiotowa sprawa miała miejsce na gruncie obowiązywania ustawy o sporcie kwalifikowanym, tym niemniej obecne przepisy w tym zakresie regulują tę kwestię analogicznie.

Tylko wizerunek w stroju reprezentacji.

Przepis art. 14 ust. 1 u.s. reguluje kwestię przekazania przez zawodnika – członka kadry narodowej, na zasadzie wyłączności, prawa wykorzystywania swojego wizerunku w stroju reprezentacji kraju.

Wizerunki sportowców w strojach cywilnych nie będą zatem należały do PZS oraz nie będą mogły być przedmiotem wykorzystywania ich w działalności gospodarczej tegoż związku.

Strój reprezentacji kraju to oficjalny ubiór sportowy, w jakim członkowie kadry narodowej będą uczestniczyli we współzawodnictwie sportowym jako reprezentanci kraju, a także strój wykorzystywany podczas ich przygotowań do udziału w tym współzawodnictwie. Będzie to więc cały ubiór reprezentanta (np. dres, kurtka itp.), a nie tylko ten, który jest noszony wyłącznie podczas bezpośredniego uczestnictwa w rywalizacji sportowej (np. koszulka, spodnie, obuwie sportowe itp.).

Cel gospodarczy PZS.

Polskim związkom sportowym przysługuje uprawnienie do komercyjnej i gospodarczej eksploatacji dobra osobistego, jakim jest wizerunek członków kadry narodowej w stroju reprezentacji.

Związek jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez właściwe regulaminy związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danym sporcie.

Analogiczne uprawnienie przysługuje Polskiemu Komitetowi Olimpijskiemu (PKOl) w odniesieniu do wizerunku członków reprezentacji olimpijskiej w stroju tej reprezentacji.

Ustawa o sporcie nie definiuje jednak jak należy rozumieć ?cel gospodarczy?.

W drodze analogii, najwłaściwszym wydaje się odniesienie się do definicji legalnej ?działalności gospodarczej?, ujętej w art. 2 ustawy z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r.,poz. 584)Zgodnie z tym przepisem: ?Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły?.

Celem gospodarczym będzie zatem każdy cel związany z zarobkową działalnością danego polskiego związku sportowego.

Kwestia komercyjnego wykorzystywania wizerunków zawodników przez PZS budziła wiele kontrowersji. Podnoszono niekonstytucyjność regulacji ustawowych, nadmierną ingerencje PZS w sferę dóbr osobistych.

Redakcja przepisów stanowiła źródło wątpliwości interpretacyjnych w orzecznictwie sądów powszechnych. Skutkiem powyższego były liczne procesy o ochronę wizerunku jako dobra osobistego (art. 23 i 24 k.c.).

Najbardziej doniosłe wytaczane były przez członków piłkarskiej kadry narodowej sponsorowi reprezentacji kraju. W tych postępowaniach sądowych uczestniczył jako interwenient uboczny Polski Związek Piłki Nożnej, któremu przysługiwało prawo do wykorzystania wizerunku zawodników na podstawie art. 33 u.s.k.

Wszelkie wątpliwości rozwiał wyrok SN z dnia 16 grudnia 2009 r., w sprawie o sygn. Akt I CSK 160/09, wywodząc, że:

„Zakwalifikowanie sportowca do kadry narodowej i wyrażenie przez niego zgody na występowanie w reprezentacji kraju uprawnia polski związek sportowy do wykorzystania wizerunku zawodnika w stroju reprezentacyjnym do celów gospodarczych (art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym, Dz. U. Nr 155, poz. 1298 z późn. zm.)”. Rozstrzygnięcie to zachowuje aktualność w obecnym stanie prawnym.

Omawiana regulacja zawarta w przepisach ustawy o sporcie stanowi swoisty wyłom w zakresie podejścia ustawodawcy do kwestii dóbr osobistych.

W doktrynie porównuje się tą instytucję wręcz do instytucji wywłaszczenia.

Wymuszenie udzielenia zgody na rozpowszechnianie wizerunku przez zawodnika przed zakwalifikowaniem do kadry narodowej w ocenie wielu godzi w zasadę wolności człowieka określoną w konstytucji, zaśprzepisy u.s. zbyt daleko ingerują w prawa człowieka, a dokładnie w jego dobro osobiste jakim jest wizerunek pozbawiając jednocześnie ich adresata swobody decydowania o udzieleniu zgody na jego wykorzystanie.

A jakie jest Wasze zdanie ?

Zapraszam do dyskusji wszystkich zainteresowanych tematem.