Rewolucyjne zmiany w zakresie relacji przedsiębiorców z konsumentami weszły w życie 25 grudnia 2014 roku.
Niestety, wciąż wiele podmiotów nie dostosowało swoich umów do nowych przepisów?
Konsekwencje stosowania starych wzorców umownych są doniosłe w skutkach, zaś kary finansowe mocno obciążają portfele przedsiębiorców.
Kolejną przełomową datą od której zwiększyły się jeszcze bardziej obostrzenia dla prowadzonych biznesów jest kwiecień 2016 r.
Otóż od 17 kwietnia 2016 r. UOKIK uzyskał nowe narzędzia ?kontroli? i karania przedsiębiorców.
Konsumenci zaś otrzymali w prezencie nowe oręże do zawiadamiania o nieprawidłowościach w stosowanych przez przedsiębiorców wzorcach umownych.
Ale zacznijmy od początku !
O co chodzi z tymi wzorcami umownymi ?
Jak wiadomo, w większości z branż posługiwanie się wzorami umów jest nieuniknione.
Trudno bowiem wyobrazić sobie, że z każdym z klientów będziemy siadać do stołu i redagować umowę od początku do końca. Ani przedsiębiorca, ani klient nie mają na to czasu i ochoty.
Korzystamy zatem z pewnego ?szablonu? umowy który z reguły uzupełniamy danymi klienta i określamy zakres usługi.
Stosowanie jednak takiego wzorca obwarowane jest określonymi paragrafami!
Jeśli przedsiębiorca o tym zapomni naraża się na poważne konsekwencje natury prawnej.
Klauzule niedozwolone (abuzywne)
Wielu przedsiębiorców przy kształtowaniu wzorców umownych czy też regulaminów zapomina, iż nie mają w tym przedmiocie pełnej dowolności.
Powszechnie znana zasada swobody umów nie będzie tu miała zastosowania?
Coraz częściej słyszymy o problemach przedsiębiorców którzy stosują bądź stosowali niedozwolone postanowienia umowne.
Z restrykcyjnych przepisów ustawy korzystają również nie zawsze uczciwe firmy. Dość głośno jest o praktykach ?zastraszania? przedsiębiorców, iż w związku z faktem wykrycia stosowania u nich klauzul abuzywnych życzą sobie przelania określonych kwot pieniężnych pod rygorem skierowania sprawy do Sądu.
No i jeśli w naszej umowie rzeczywiście jest ?kłopotliwy zapis? zastanawiamy się co z tym fantem zrobić?
A jak być ?Lege Artis? ?
W świetle prawa wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały.
Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.
Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).
Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Jeżeli postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
Katalog klauzul niedozwolonych
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:
1) wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;
2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;
3) wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony;
4) przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;
5) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;
6) uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;
7) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;
8) uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;
9) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;
10) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
11) przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową;
12) wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;
13) przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;
14) pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
15) zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia;
16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;
17) nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;
18) stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia;
19) przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia;
20) przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy;
21) uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności;
22) przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta;
23) wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.
Współpraca przedsiębiorców z konsumentami wymaga wielopłaszczyznowego podejścia do zagadnienia.
Inne bowiem będą obowiązki przedsiębiorców w przypadku zawierania umów w siedzibie firmy, inne zaś, kiedy zawierane są umowy poza lokalem przedsiębiorcy lub na odległość.
Handel internetowy rozwija się intensywnie. Chętnie korzystamy z przywilejów jakie daje wirtualny świat.
O co jeszcze należy zadbać aby nie dać się złapać?
Obowiązki przedsiębiorcy w umowach zawieranych z konsumentem w lokalu przedsiębiorstwa
Najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta, o ile informacje te nie wynikają już z okoliczności, w sposób jasny i zrozumiały o:
1) głównych cechach świadczenia, z uwzględnieniem przedmiotu świadczenia oraz sposobu porozumiewania się z konsumentem;
2) swoich danych identyfikujących, w szczególności o firmie, organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, i numerze, pod którym został zarejestrowany, adresie, pod którym prowadzi przedsiębiorstwo, i numerze telefonu przedsiębiorstwa;
3) łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie wraz z podatkami, a gdy charakter przedmiotu świadczenia nie pozwala, rozsądnie oceniając, na wcześniejsze obliczenie ich wysokości – sposobie, w jaki będą one obliczane, a także (?) innych kosztach, a gdy nie można ustalić wysokości tych opłat ? o obowiązku ich uiszczenia; w razie zawarcia umowy na czas nieoznaczony (?) przedsiębiorca ma obowiązek podania łącznej ceny lub wynagrodzenia obejmującego wszystkie płatności za okres rozliczeniowy, a także wszystkich kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść;
4) sposobie i terminie spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę oraz stosowanej przez przedsiębiorcę procedurze rozpatrywania reklamacji; – zapis wówczas, kiedy przedsiębiorca ją opracował;
5) przewidzianej przez prawo odpowiedzialności przedsiębiorcy za jakość świadczenia;
6) czasie trwania umowy lub – gdy umowa zawarta jest na czas nieoznaczony lub ma ulegać automatycznemu przedłużeniu – o sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy.
W przypadku umów zawieranych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa dodatkowo przedsiębiorca zobowiązany jest poinformować o sposobie i terminie wykonania prawa odstąpienia od umowy, a także wzorze formularza odstąpienia od umowy, o ewentualnym obowiązku zapłaty przez konsumenta poniesionych przez przedsiębiorcę uzasadnionych kosztów w przypadku jeżeli konsument odstąpi od umowy po zgłoszeniu żądania wykonania świadczenia przed upływem terminu do odstąpienia od umowy jak również o ewentualnym braku prawa odstąpienia od umowy lub okolicznościach, w których konsument traci prawo odstąpienia od umowy.
UWAGA! Skutki braku pouczenia!
Nie poinformowanie konsumenta o prawie odstąpienia od umowy skutkuje tym, iż termin do odstąpienia zostaje wydłużony do 1 roku. Skorzystanie przez konsumenta z prawa do odstąpienia pozbawia przedsiębiorcę prawa do żądania wynagrodzenia. Umowę wówczas uważa się za niezawartą.
Jak widać obowiązków informacyjnych jest cała masa!
Jednakże wystarczy zapomnieć o jednym z nich by narazić się na poważne konsekwencje ?.
A co się zmieniło kwietniu 2016 ?
Na podstawie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015 r., poz 1634) Prezes urzędu będzie m.in. w trybie administracyjnym wydawał decyzje w sprawie zakazu stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umowy (obecnie robi to Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów).
Ponadto UOKiK będzie mógł wysyłać tzw. ?tajemniczych klientów? do przedsiębiorców, aby sprawdzić, czy przestrzegają swoich obowiązków.
Główne zmiany
- Prezes UOKiK będzie w trybie administracyjnym wydawał decyzje w sprawie zakazu stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umowy.
- Nie będzie aktualizowany rejestr postanowień niedozwolonych.
[Będą dwa rejestry! Nowelizacja wprowadza bowiem nowy rejestr decyzji Prezesa UOKIK, stary zaś będzie obowiązywał jeszcze 10 lat tyle tylko, że nie będzie aktualizowany!] ? zatem przedsiębiorco ? trzeba sprawdzać oba!
- Konsumenci mogą składać zawiadomienia do UOKiK w związku z podejrzeniem stosowania klauzul abuzywnych.
- Prezes UOKIK w decyzji ma możliwość nakazania usunięcia skutków naruszeń stosowania niedozwolonej praktyki poprzez np. usunięcie z umów pozostających w obrocie niedozwolonych postanowień umownych.
- Za stosowanie klauzul niedozwolonych grozi sankcja w wysokości 10% obrotów.
- Prezes UOKiK ma możliwość skorzystania z instytucji tzw. tajemniczego klienta!
[UOKIK może wysłać kontrolera który udawać będzie potencjalnego klienta]
- Prezes UOKiK ma możliwość wydawania tzw. decyzji tymczasowych.
- Wydłużony został termin przedawnienia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów z roku do 3 lat.
- Prezes UOKiK może publikować w mediach publicznych ?ostrzegawcze komunikaty? w sytuacji kiedy uzna, że działania przedsiębiorcy mogą stanowić istotne zagrożenie dla interesów konsumentów.
Artykuł opublikowano na łamach magazynu CORAZ LEPSZY BIZNES
